15. Taqi phuqata puraka katuri manq’anaka utjañapa ch’amanchañataki
Taqi jaqina manq’aña phuqata suma k’uchi jakasipxañatakisa arusthapïwinaka phuqañatakisa arsusipxarakthwa, ukhamatwa taqi jaqisa puraka katuri manq’anakatsa jani pisthapipxarakiniti, amanawiwa wali ch’amani ch’ullqi kankañani jaqinsa jaqïwskaña jakaña jikxatapxarakini.
Uka jach’a amtäwi phuqaña laykuxa Estado taypita:
(a) Perú markana kunaymana manq’a juyranaka achuyäwinakawa sapa marata sapa mararu ch’amanchasiskarakini, walja qullqata achuyasa, laq’unakata jark’aqasa, pachamama uraqina utjiri alinaka jani chhaqtayasa, ukampinsa k’achata k’achata anqáxa markanakata apanita manq’anaka alaña armanukusa.
(ch) Manq’a qhatunakana taqi jaqina suma ch’amani jakasipxañanakapataki taqi phuqata jakiqkaña manq’a juyranakawa utjayasiskarakini.
(h) Yaqha markanakata apanita manq’a juyranakaxa janiwa pachpa markanakana achuri manq’anaka armanukuñatakïkañapati, jani ukaxa Perú markana utjasirinakaxa anqa manq’a juyranaka uñch’ukkäwinkakipxaspawa, janirakiwa pachpa markanakana manq’a juyranaka achuyañaru jaqinakaxa wayusxapxarakispati, taqi ukanaka tuqita suma arusthapitaskarakiniwa.
(i) Taqi jaqinakana suma ch’amani k’umara kankañani utjasipxañanakapatakixa, kunaymana manq’a juyranaka alxaña alaña tuqinakatsa uka Concejo Internacional de alimentación y Nutricion sutini uta taypita kuna arusthapïwinakasa suma unanchata uñjata phuqayataskarakiniwa.
(k) Taqi jaqina suma q’uma manq’anaka manq’añanakapa layku, manq’a juyranaka achuyañasa, alxäwinakasa, imäwinaka ukata manq’a juyranaka t’uqiyäwinaksa uka Municipio ukata yaqha mayachäwinaka taypita suma uñjatarakiniwa.
(l) Kunatixa suma q’uma kankañana utjañataki wakïski uka tuqinakata suma amuyataskarakiniwa.
(ll) Taqi jaqina suma purapata yäqasisa utjaña kankañanxa, manq’a juyranaka alata pita jakasirinakata arxatasiñanakapatakixa, ukhamaraki manq’a juyranaka musirinaka utjañapataki, mayacht’äwinakawa utt’ayasiskarakini.
(m) Waña maranakana, juyphi maranakana, laq’u maranakana, uraqi ch’alla laq’anaka uma lluxllampi apjata maranakana jani manq’a juyranaka achuqipana jani manq’ata pisthapiñatakisa kunaymana wakicht’asïwinakawa amtataskarakini, ukatakisti uraqisa aliqata samayataskarakiniwa ukampinsa kunaymana ch’amani nayra jathanakawa tumpthapitaskarakini.
(n) Estado taypita ukhamaraki yaqha mayachäwi taypinakatsa uka yapu yapuchäwinaka tuqita, uywa uywachäwinaka tuqita, quqa mallkïwinaka tuqita uka pachparaki yaqha alinaka uywäwinaka tuqita walja yatxatäwinakawa ch’amanchasiskarakini.
(ñ) Manq’añanakata pisthapirjama taqi markachirinakarusa jani sinti manq’ata t’aqisipxañanakapataki kunaymata manq’a juyranaka jikxataña thakiruwa irptasiskarakini, ukata khitinakati janipuni kunjamata manq’a juyranaka jikxatañanïpkisa jupanakaruxa yanapt’äwinakawa churasiskarakini.
(p) Taqi jaqina suma puraka phuqata k’uchi jakaña kankañani utjasipxñanakapataki wakiskiri amtäwinakawa apnaqasiskarakini, ukhamata phisqa maranita aynachankiri ukata ñuñuskiri wawanakasa, usuri taykanakasa, yatiña utanakaru sariri wawanakasa, wajcha kankaña utjasirinakasa, sinti pisthapita wajcha kankaña utjasirinakasa, ukhamaraki khitinakatixa manq’atjama sinti aynacht’irjamanakasa janiwa manq’ata sinti t’aqisipkaspati, jupanakatakixa manq’a juyranakasa thaqt’ataskarakiniwa, uka sipansti taqi maynina mayacht’asiña kankañampi yanapkipasiñawa wakisirakini.
(q) Manq’ata pisi pisi sarnaqipana kuna jani walt’äwinaka utjxipansa taqi chiqa markanakana manq’a juyranakampi yanapt’äwinakawa utjaskarakini, ukasti kunaymana mayacht’äwinakana mayaru mayachthapisïwinakapampiwa suma ch’amanchasirakini.
(r) Maya marani wawanakaru suma ñuñu pita uywiri taykanakarusa yanapt’ataskarakiniwa.
(s) Sinti manq’ata jalthapita q’uya jaqinakarusa suma ch’ama churiri manq’a juyranakampiwa yanapt’asiskarakini, ukhamata jupanakana jaqitatañanakapataki.
(chk) Taqi jaqinakaruwa puraka phuqata suma manq’t’ata jakasipxañanakapatakixa uka kunaymana manq’anaka tuqita, k’umara jakaña tuqita, q’uma utjaña tuqita, manq’a juyranakata jani pisthapiña tuqita ukhamaraki kunanakasa markachirinakaruxa manq’aña tuqita wakïskixa ukata tuqinaka suma yaticht’äwinakawa aptasiskarakini.
(t) Yatiña utanaka taypina kunaymana manq’añanaka tuqita yatichäwinakawa wakicht’asiskarakini.
(u) Nayra achachila awichanakaxa kuna manq’anaksa jila manq’asipxiritayna ukata jupanakaxa uka manq’anaka tuqita kuna yatiñanakanipxiritaynasa, uka yatiñanakawa chiqanxa suma yäqataskarakini.
(w) Taqi chiqa markanakana achuqiri manq’a juyranakatxa kunanakasa lurasïskarakispa uka tuqinakata suma yatiyäwinakawa wakicht’asiskarakini.
(y) Taqi chiqansa inampita manq’añanakampi yanapt’ita suyañakaxa utjapuniwa, uka jani aski sarnaqäwinaka armañatakixa sapa mayni jaqina ukhamaraki mayacht’ata jaqinakana arxatäwinakapawa ch’amanchasikarakini.