13. Llapallan runakuna qalikaypi kananpaq, allin kawsaypi tiyananpaq
Llapallan runakuna qalilla kawsanankupaq, mana qullqillawan hampichikunankupaq, hampina wasikunapi allin hampiy chaskinankuta imam munayku, aswanpas wakcha runakunaman, qunqasqa llaqtakunapi tiyaqkunaman aypanqa; hinallataqmi, runakunawan, institucionkunawan yanapachikuspa allin hampiy ruraykuna qawarisqa kananpaq rimanakullaykutaq.
Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa:
(a) Allin qalikaypi purinapaq, tukuy unquykuna hampiy atikunanpaq kallpachayta qunqa, aswantaqa qanramanta hamuq unquykunatam chinkachinqa.
(ch) Yuyay chinkay unquykunata, uma unquykunata, drogamanta unquykunata ima chinkananpaqmi tukuy llamkaykuna rurakullanqataq.
(h) Chuya yaku, chuya unu llapan runaman chayachinqa, chaywan mayllakunapaqpas, hispana wasi kananpaqpas; chuya chuyapi tiyanapaqpas, qanrakuna, qillikuna chinkachinapaqpas, llamkaykuna kallanqataq.
(i) Sapa suyupi yachakuq unquykunata, qunqayllamanta rikurimuq unquykunatapas chinkachinapaqmi hatun llamkay wakichikunqa.
(k) Allin chuya kawsaypi, allin qalikaypi tiyanapaqmi kamachiykuna lluqsimunqa.
(l) Hampina wasikuna llapan llaqtakunapi churasqa kanqa, aswanpas wakchayasqa llaqta ukupi tiyaq runakunapaq; warmikunapaq, wawakunapaq, machu payakunapaq, mana ima ruray atiq runakunapaqpas kanqa.
(ll) Mana unquykuna kananpaq llamkaykunata kallpachanqa, chaypaq llaqtapi, ayllupi runakunata, institucionkunata ima, yanapakunankupaq minkakunqa. Paykuna, maypiña kaspapas imayna chay llamkaykuna purisqanta qawarinqaku, ichapas may suyukunapa, llaqtakunapa munasqanmanhina kananpaq.
(m) Wawayuq warmikuna allin kananpaq yanapay kanqa, chaymantapas kanqa hampikuna munasqalla wawayuq kanapaq, chaytaqa sapa tayta mama ninanku allinchus manachus chay kasqanta.
(n) Llapan llaqta runakuna mana qullqillawan hampichikunanpaq, hampina wasikunaman rinanpaq, kamachikunqa; chaypaqmi institución privada nisqamanta yanapakuyta mañakullanqataq.
(ñ)Llapallan mana seguruyuq runakuna hampina wasiman hampichikuq chayanankupaqmi kamachikunqa; chaypaqmi qullqita churanqa, chaywan yanapakuspa hampisqa kanankupaq.
(p)Tukuypi llamkaq runakuna hampiyman aypananpaq kamachikuyta purichinqa, chaywan qipaman asegurasqa kananpaq.
(q) Allimanta allimantas hampi kamayuqkunaman qullqita yapanqa llamkasqankumanhina.
(r) Hampina wasikunapi hampi kamayuq llamkaqkunam huk yachaykunawan kallpachasqa kanqaku, chaywan sumaqta runakunata chaskinankupaq, hampinankupaq ima.
(s) Musuq hampiykunata, biomédica nisqamanta aswan yachanapaq taqwiriy apakunqa, hinallataq, ñawpa tayta mamanchikkunapa hampi yachayninkupas riqsisqa kanqa, chaywan pipas hampikunanpaq.
(chk) Seguro Social nisqa wasiman kutichipunqa sapanmanta llamkayninta hatarichinanpaq.
